«Сёння ў нашай хаце свята. Калі ласка ў нашу хату!» Як пяе беларускі ансамбль «Сябры», «гуляць дык гуляць»: у аграгарадку Беліца ў каторы раз адбылося брэндавае раённае мерапрыемства «Спазнай смак сваёй кухні». Праўда, на гэты раз тэма яго была надзвычай цікавай і святочнай: мясцовыя гаспадынькі прэзентавалі вясельны стол.
У гэты дзень у Беліцкім Доме культуры было як ніколі людна: сабраліся не толькі калектывы клубных устаноў рэгіёна, але і шматлікія госці з навакольных населеных пунктаў, іншых гарадоў. Жанчыны ў яркіх, самабытных касцюмах завіхаліся каля сталоў, упрыгожаных тканымі абрусамі і ручнікамі. На кожным з іх, як у казцы, адкуль ні вазьміся, раз за разам з’яўляліся незвычайныя стравы, якія гатавалі ў 20-60-х гадах мінулага стагоддзя. Іх водар кружыў галаву зацікаўленым наведвальнікам. Як тут не пачаставацца?
– На тэрыторыі нашай мясцовасці, як і ўсяго нашага раёна, вяселле традыцыйна прынята было спраўляць на шырокую нагу, – расказвае загадчыца Беліцкага Дома культуры Тарэса Шаўлюк. – Таму і пытанне складання меню, выбару страў, якія павінны былі ўпрыгожыць святочны стол і насыціць запрошаных гасцей, паўставала асабліва востра.
Па словах жанчыны, адным з галоўных элементаў свята заўсёды быў каравай. З яго традыцыйна пачыналася асноўная частка ўрачыстасці. Пяклі па адным караваі: і ў доме жаніха, і ў доме нявесты. Рабілі рошчыну, а затым збіраліся каравайніцы: радня, суседзі, сяброўкі. Да ўдзелу ў адказным абрадзе дапускаліся толькі жанчыны. Пры гэтым выбіраліся толькі тыя, хто шчасліва жыў у шлюбе, меў дзяцей. Кожны этап суправаджаўся спевамі, малітвамі, благаславеннямі. А вось у маладых былі іншыя клопаты. Ім варта было вырашыць не толькі тое, якія віды пачастункаў павінны ўваходзіць у меню, але і тое, колькі страў павінна ўпрыгожыць стол. Мерапрыемства дае адказы на ўсе гэтыя пытанні. І гэтыя адказы на дзіва смачныя.
Як не згадзіцца з гэтым, калі сталы ў прамым сэнсе слова ламіліся ад разнастайных страў, прыгатаваных па старадаўніх рэцэптах нашых продкаў. Пескаўскі Дом культуры і фальклорны гурт «Талер» аддзела рамёстваў і традыцыйнай культуры зазывалі на булён з п’янага пеўня, бульбу з каўбасамі і старадаўнія вясельныя песні. Сямейны ансамбль Парфенчыкаў з Бердаўкі частаваў салодкімі грыбочкамі. Аказваецца, бульбу смажаць, бульбу вараць, бульбу любяць i шануюць у Крупаве, таму на свяце стравы з яе – пад нумарам адзін.
– У нашай мясцовасцi iснавала такая традыцыя, як надзяванне i падаванне вянка, – расказвае культарганізатар фiлiяла «Крупаўскi Дом культуры» Іна Белянко. – Маладая не павiнна была бачыць вянок да вяселля. Рыхтавалi яго загадзя. Дзяўчаты i хлопцы збiралiся ў хаце жанчыны, якая пляла гэты вянок. Iснаваў такi звычай: абавязкова шукалi ў полi два каласкi, якiя зрасліся памiж сабой, i ўпляталi iх у вянок. Было складана, але ж знаходзiлi. Гэта прадвяшчала шчаслiвае жыццё.
Шчырасць, сардэчнасць, прастата, дасціпнасць, гасціннасць ліліся з кожнай песні і прыпеўкі ганчарскіх гаспадынь. Але што цікава: для маладых, у дапаўненне да пірага, тут прыгатавалі… архас. Вядомы гэты дэсерт з XVII стагоддзя. Існуе легенда, што польскі кароль і вялікі князь літоўскі Ян ІІІ вельмі любіў архас і заказваў такі дэсерт свайму кухару амаль кожны дзень. Некаторыя ўпэўненыя, што ў караля з яго любімай жонкай Марысенькай было трынаццаць дзяцей дзякуючы менавіта архасу. Адмысловых “каралеўскіх” намаганняў для прыгатавання ён не патрабуе. Дарэчы, у Ганчарах гэты дэсэрт гатуецца даўно і называецца «назверхсытка».
Скабкі з бульбаю па-вясковаму – традыцыйная менавіта для нашай мясцовасці страва, – заўважыла загадчыца філіяла “Гудскі цэнтр творчасці і вольнага часу” Вольга Бальцэвіч. – Мяса ў вясковых людзей раней было няшмат. Таму, каб захаваць яго да свята ці вяселля, выкарыстоўвалі соль. Пасаліць скабкі азначала цалкам закапаць іх у солі. Таму, перад тым як гатаваць скабкі з бульбаю па-вясковаму, неабходна было добра іх вымачыць у вадзе. Вымочвалі два дні, мяняючы ваду чатыры-пяць разоў. А потым іх абсмажвалі ў тлушчы, салілі, пярчылі і падавалі разам з бульбай.
Арыгінальны рэцэпт клінковага сыру прэзентавала структурнае падраздзяленне «Ходараўскі сельскі клуб-бібліятэка». Загадчыца ўстановы ахвотна дзялілася сакрэтам яго прыгатавання:
– Найперш трэба адстаяць сыраквашу пры хатняй тэмпературы недзе дванаццаць гадзін, потым паставіць скіслае малако ў печ, – расказвала Ніна Глаўдзель. – Пасля таго як маса стане шчыльнай, трэба перакласці яе ў палатняны кулёк, адціснуць і пакінуць сцякаць суткі. Калі ўся сыроватка сцячэ, клін кладуць пад прэс і пакідаюць на 6-8 гадзін. Пасля гэтага сыр тройчы соляць, з інтэрвалам у палову дня. Да яго звычайна дадаюць кмен або мак. А цяпер важны момант: для працяглага захоўвання клінковы сыр высушваюць да зацвярдзелага стану.
Каўбасы, салаты, заліўное, памачуха, саленні, квас, печыва і пірагі – усяго, што прыгатавалі гаспадынькі з клубных устаноў Лідскага раёна і што давялося пабачыць на свяце ў гэты дзень, не пералічыш. Цікавым было кожнае выступленне мясцовых артыстаў. Нялёгка прыйшлося членам судзейскай камісіі. Кожнаму прысутнаму было прапанавана ацаніць знешні выгляд страў, паспрабаваць іх на смак, а затым зрабіць выбар. І, канешне, ацаніць артыстызм удзельнікаў. Гэта аказалася не так проста. Свята спадабалася і гледачам, і самім яго ўдзельнікам.
Доўгачаканы момант – падвядзенне вынікаў і ўзнагароджанне пераможцаў – наступіў. І калі для мяне ўсё было відавочна (усім – першыя месцы), то ў ацэнцы страў меркаванні журы разышліся. Гарачыя спрэчкі спынілі галасаванне і колькасць набраных балаў. У выніку першае месца ў раённым фестывалі-конкурсе «Спазнай смак сваёй кухні» дасталося філіялу «Ваверскі Дом культуры», другое – філіялу «Першамайскі Дом культуры», трэцяе – філіялу «Беліцкі Дом культуры».
Па матэрыялах грамадска- палітычнага выдання “Лідская газета”: Вольга Капцэвіч
Больш фота на афіцыйным сайце выдання (перайсці)
